Poczucie winy – skąd się bierze? Jak sobie z nim radzić?
Kto z nas nie doświadczył poczucia winy? Już w dzieciństwie mamy zwykle pierwsze bolesne spotkania z tą emocją. Kiedy wyrządzamy krzywdę drugiemu człowiekowi, poczucie winy jest naturalną reakcją emocjonalną. Może pełnić też ważne funkcje interpersonalne, np. zachęca nas do naprawiania wartościowych relacji. Jednak w nadmiarze, poczucie winy może niepotrzebnie obciążać tych, którzy go doświadczają.
Patologiczne poczucie winy
W ekstremalnych przypadkach możemy być przekonani, że zawiniliśmy moralnie, choć tak naprawdę wyolbrzymiamy rozmiary trudnej sytuacji. Niektórzy badacze plasują poczucie winy gdzieś pomiędzy psychologią kliniczną i psychologią osobowości a sferą religijną – wina wiąże się przecież poniekąd z koncepcją sumienia. Niewątpliwie jest to złożony problem, który zaniedbany – może prowadzić do zaburzeń psychicznych – np. stanów lękowych, depresji czy zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych2. Objawy tych zaburzeń mogą świadczyć o tym, że poczucie winy wzięło nad nami górę i niszczy nasze zdrowie psychiczne.
Skąd bierze się poczucie winy?
Perfekcjonizm może być jednym ze źródeł poczucia winy. Zbyt wysokie standardy moralne mogą prowadzić do chorobliwego poczucia winy. Inne sytuacje mogą wskazywać na manipulację ze strony świata zewnętrznego – np. osób bliskich, którym ufamy. Poprzez wywoływanie poczucia winy mogą chcieć osiągnąć cel wobec nas, nie zdając sobie sprawy, jak mocno taka manipulacja odbija się na psychice ofiary. Jeszcze bardziej patologicznym zjawiskiem może być poczucie winy podobne do tego, jakiego doświadczały osoby ocalałe z obozów koncentracyjnych (tzw. Syndrom KZ). Ktoś, kto uszedł z życiem z ekstremalnie traumatycznej sytuacji, może odczuwać zespół stresu pourazowego (PTSD) i w konsekwencji poczucie winy. Mowa tu nie tylko o tragediach znanych nam z historii, lecz także o ludziach ocalałych z wypadków samochodowych lub nawet dzieciach z rodzin obciążonych genetycznie, których nie dotknęła choroba reszty członków rodziny. Poczucie winy ma różne oblicza, ale nie można poddawać mu się zbyt długo. Co robić, jeśli się utrzymuje?
Poczucie winy – strategie radzenia sobie z winą
Zbyt długie obarczanie się może być brzemienne w skutkach. Spróbuj przeprosić osobę, którą skrzywdziłeś, np. pisząc list. Podejmij wolontariat, by w ten sposób zrekompensować swoje przewinienie. Czasami zwyczajnie wyciągnij wnioski z błędu i pogódź się ze swoim zachowaniem – idź dalej.
Jeśli poczucie winy nie odpuszcza, porozmawiaj z terapeutą. Terapia może przynieść odpowiedzi i pomóc obiektywnie spojrzeć na sytuację, która dręczy Twoje sumienie. Sięgnięcie po pomoc psychoterapeuty jest najlepszym rozwiązaniem, kiedy wina obarcza Cię zbyt mocno i zbyt długo.
